معماری بیزار از معماری تأملی معمارانه در مفهوم بی صورت ژرژ باتای
معماری بیزار از معماری تأملی معمارانه در مفهوم بی صورت ژرژ باتای
تاریخ دریافت مقاله: ۱۳۹۹/۰۳/۱۳ | تاریخ پذیرش نهایی: ۱۳۹۹/۰۸/۱۳
چکیده
»بی صورت« باتای اگرچه در نگاه نخست با معماری در تضاد است اما چندان که آشکار خواهد شد ریشه معماری است. در آرای باتای بی صورت »ضرورت امکان« هنر است و معماری برای آنکه هنر باشد از این قاعده مستثنا نیست. هدف این مقاله بررسی نسبت معماری و بیصورت در دستگاه باتای است. این مسیر با عرضه تفسیری از بیصورت به تأمل در ملزومات فلسفی معماریای میرسد که انسان را از استبداد منظر کنونی برهاند. این پژوهش پرسش محور معنای بی صورت را در آثار باتای دنبال میکند و با تکیه بر نظریه »اقتصاد عام« به نظری های درباره معماری میرسد. این مقاله آرای باتای را جایی میانه هگل و نیچه میبیند و به نسبتی که این نظرات با پروست برقرار کرده میرسد. بیصورت شالوده معماری یا »ضرورت امکان« معماری است. معماری بیصورت به اندازه »شعر سکوت« باتای تناقضآمیز است: شعری که برای هنر بودن زبان را »قربانی« میکند. در آثار باتای قربانی کردن معنا شرط هنر است. اما در معماری که از نظر باتای مرجع بازنمایی انسان و بنیاد صورت انسانی است قربانی به معنای بیصورت کردن آدمی است. و این بیصورت اگر انسان را از جنس نیروی نفی بدانیم چیزی جز باز گذاشتن راه انسان برای گذار از انسان هنوز محقق ناشده و خویشاوندی با طبیعت نفی شده نیست. بیِصورت چرخشی کوپرنیکی از منظرِ محدود به منظر عام در معماری است.
مقدمه
پرسش از چیستی معماری از آغاز شکلگیری اندیشه معمارانه تا امروز همواره مسئلهای محوری بوده است. با این حال، پس از دهه ۱۹۵۰ این پرسش صورتی انتقادی یافت و خودِ معماری به موضوع بررسی بدل شد؛ زیرا معماری در عین آنکه نهادی ساماندهنده است، میتواند به دلیل صورتبخشی خود نقش سرکوبگرانه نیز پیدا کند. ژرژ باتای این وجه معماری را برجسته میسازد و آن را نماد سلطه «صورت» بر انسان میداند. در مقابل، او مفهوم «بیصورت» را بهمنزله نیرویی رهاییبخش مطرح میکند که امکان گشودگی تجربه انسانی را فراهم میآورد.
نتایج
بررسی مفهوم بیصورت در اندیشه باتای نشان میدهد که بیصورت نه نفی صرفِ فرم، بلکه شالوده فراموششدهای است که صورت بر آن استوار شده است. معماری، بهمثابه نامِ دیگر صورت و صورتبخشی، تنها هنگامی به امکان حقیقی خود میرسد که به این بنیان آغازین راه یابد. بیصورت، بهعنوان جستوجوی بیغایت و بازیِ رهاییبخش، معماری را از توقف در قالبهای تثبیتشده بیرون میکشد و امکان «مکان شدنِ مکان» و «انسان شدن انسان» را فراهم میکند. بر این اساس، معماری زمانی معماری میشود که صورت را به بازی گیرد و از خلال سرریز، راهی به سوی آزادی و گشودگی بگشاید.
مراجع
- پروست، مارسل )۱۳۹۸الف(. در سایه دوشیزگان شکوفا )مترجم: مهدی سحابی(. تهران: مرکز.
- - پروست، مارسل )۱۳۹۸ب(. زمان بازیافته )مترجم: مهدی سحابی(. تهران: مرکز.
- - پروست، مارسل )۱۳۹۸ج(. طرف خانه سوان )مترجم: مهدی سحابی(. تهران: مرکز.
- - جیمز، دیوید )۱۳۹۵(. زیباییشناسی هگل )مترجم: عبدالله ساالروند(. تهران: نقشجهان.
- - زومتور، پتر )۱۳۹۳(. معماریاندیشی )مترجم: علیرضا شلویری(. تهران: حرفه هنرمند.
- - نیچه، فردریش )۱۳۷۳(. حکمت شادان )مترجمان: جمال آلاحمد، سعید کامران، و حامد فوالدوند(. تهران: جامی.
- - نیچه، فردریش )۱۳۹۳(. غروب بتها )مترجم: داریوش آشوری(. تهران: نشر آگه.
- - نیچه، فردریش )۱۳۷۵(. فراسوی نیک و بد )مترجم: داریوش آشوری(. تهران: خوارزمی.
- - Agostini, G. (2016). Nietzsche. In Mark Hewson and Marcus Coelen (Eds.), Georges Bataille Key
- Concepts (56-64). Oxon: Routledge.
- - Ballantyne, A. (2007). Deleuze & Guattari for Architects. Oxon: Routledge.
- - Bataille, G. (1929). Architecture. Document, 2, 117.
- - Bataille, G. (1929). L'Informe. Documents, 7, 382.
- - Bataille, G. (1955a). Lascaux or the Birth of Art (Translator: Austryn Wainhouse). Geneva: Skira.
- نگار صبوری
- معماری بیزار از معماری تأملی معمارانه در مفهوم بیصورت ژرژ باتای
- سال سیزدهم • شماره ۳۱ • تابستان ۱۴۰۰
- 57
- - Bataille, G. (1955b). Manet (Translators: Austryn Wainhouse & James Emmons). Geneva: Skira.
- - Bataille, G. (1985). Obelisk, Visions of Excess (Translator: Allan Stoekl). Minnesota: University of
- Minnesota press.
- - Bataille, G. (1986). Eroticism, Death and Sensuality. San Francisco: City Lights Publishers.
- - Bataille, G. (1988a). Inner Experience(Translators: Bruce Boon and Leslie Anne Boldt). New York:
- State University of New York Press.
- - Bataille, G. (1988b). The Accursed Share (Vol.1) (Translator: Robert Hurley). Cambridge: Zone
- Books.
- - Bataille, G. (1989). Theory of Religion. New York: Zone Books.
- - Bataille, G. (1990). Hegel, Death and Sacrifice. Yale French Studies: On Bataille, 78, 9- 28.
- - Bataille, G. (1993). The Accursed Share (Vols. 2 & 3). Cambridge: MIT press.
- - Bataille, G. (2004a). On Nietzsche(Translator: Bruce Boone). London: Continuum.
- - Bataille, G. (2004b). Unfinished System of Nonknowledge. Minnesota: University of Minnesota Press.
- - Bois, Y., & Krauss, R. (1997). Formless. New York: Zone books.
- - Carpenter, W. (2005). Learning by Building. New York: Van Nostrand Reinhold.
- - Crowley, P., & Hegarty, P. (2005). Formless: Ways in and Out of Form. Oxford: Peter Lang.
- - Derrida, J. (1986). Architecture where desire can live. In Kate Nesbitt (Ed.), A new Agenda for
- Architecture(142- 150). Princeton: Prinction Architectural Press.
- - Forty, A. (2000). Words and Buildings. United Kingdom: Thames & Hudson.
- - Hollier, D. (1992). Against Architecture(Translator: Betsy Wing). Cambridge: MIT Press.
- - Isozaki, A., & Asada, A. (1997). The Demiurgomorphic Contour. In Cynthia Davidson (Ed.),
- Anybody (38-45). Cambridge: MIT Press.
- - Kovář, Z. (2018). Architecture in Abjection. London: I.B.TAURIS.
- - Gemerchak, C. (2003). The Sunday of the Negative, Reading Bataille, Reading Hegel. New York:
- State University of New York Press.
- - Lavin, S. (1997). Fear of Forming. ANY, 18, 10-11.
- - Nesbitt, K. (1996). A new Agenda for Architecture. Princeton: Princeton Architectural Press.
- - Tschumi, B. (1975). The Architecture Paradox. In Michael Hays (Ed.), Architecture theory since
- 1968 (214- 229). Cambridge: MIT Press.
- - Tschumi, B. (1996). Architecture and Limits III. In Kate Nesbitt (Ed.), A new Agenda for Architecture
- (162- 168) Princeton: Prinction Architectural Press.
- - Vidler, A. (1997). The Exhaustion of Space at the Scene of Crime. ANY, 18, 48- 51.
- - Walker, S. (2005). Animate Form: Architecture's Troublesome Claims to Formlessness. European
- Connections: formless, 11, 239- 254.
- - Weiss, A. (1986). Impossible Sovereignty: Between "The Will to Power" and "The Will to Chance”.
- October, 36, 128- 146.
- - Zaera-Polo, A. (1997). Forget Heisenberg. In Cynthia Davidson (Ed.), Anybody (202- 209).
- Cambridge: MIT Press.
- - Zaknic, I. (1990). Le Corbusier's Epiphany on Mount Athos. Journal of Architecture Education,
- 43(4), 27-36.
مجله علمی پژوهشی مهرازی
© تمامی حقوق محفوظ است.